Choroby wywołane azbestem

Azbestoza (pylica azbestowa)

Jest jedną z odmian tzw. pneumoconiosis, schorzeń wynikłych z nadmiernego zapylenia płuc. W tej samej grupie chorób znajduje się np. silikoza. W 1927 roku do słownika medycyny, Dr. Cooke wprowadził azbestozę. Pylica azbestowa nie jest jedyną chorobą wywołaną przez azbest, można jednak określić ją mianem zawodowej choroby pracowników obcujących z odpadami azbestowymi.

Włókna azbestowe, wchłonięte do oskrzeli i dalej do oskrzelików i alveoli, które nie mogą być wydalone z dróg oddechowych, osiadają na śród miąższu płuc, najczęściej w pęcherzykach płucnych (avieoli). Obecność obcych ciałek uaktywnia produkcję makrofagów próbujących "ogarnąć" i "strawić" cząsteczki. Niestety, włókienka azbestowe, mimo swoich mikroskopijnych rozmiarów zachowują fantastyczną wręcz odporność na działanie enzymów i wszelkich związków chemicznych wytwarzanych przez nasz organizm. "Nieskonsumowane", otoczone zabliźnioną warstwą martwych komórek lub "zamknięte" w makrofagach (tworząc tzw. pałeczki maczugowate) w dużych ilościach w alveoli, mają one bezpośredni wpływ na właściwości dyfuzyjne membrany i grubość membrany, a co za tym idzie zdolność pęcherzyków do wymiany gazów. Zgrubiała, o ciemnoczerwonym kolorze błona alveoli naciska na kapilarne naczyńka krwionośne i tętnice płuca, tym samym ograniczając przestrzeń przepływu krwi, zmuszając serce do zwiększonej pracy. Nadmiernie rozwinięty prawy mięsień serca może wskazywać na zakłócenia w płucach, które mogą być niedostrzegalne na zdjęciu rentgenowskim. Serce z powiększoną prawą komorą nazywa się sercem płucnym i pozwala przypuszczać, na podstawie prześwietlenia, że zaszły pewne zmiany patologiczne w płucach nawet, jeśli są one jeszcze niedostrzegalne "gołym" okiem.

Azbestoza jest poważną, nieodwracalną i niestety, nieuleczalną chorobą. Okres inkubacyjny przekracza dziesięć lat a symptomy choroby mogą wystąpić dopiero po dwudziestu latach. Pylica azbestowa może się ujawnić w sposób łagodny, charakteryzujący się płytkim oddechem przy dużym wysiłku. Oznaką postępu choroby jest krótki, "płytki" oddech pojawiający się coraz częściej nawet przy małym wysiłku. W przypadku azbestozy okres od zaistnienia choroby do śmierci jest uzależniony od ilości wchłoniętego azbestu i okresu czasu narażenia na azbest. Małe ilości azbestu wchłaniane w długim okresie, podobnie jak duże dawki pyłu azbestowego nawet w relatywnie krótkim okresie mogą wywołać nieodwracalne zmiany w płucach. Można przypuszczać, że przy odpowiedniej profilaktyce, ograniczeniu z ewentualnym wycofaniem z produkcji i użycia materiałów zawierających azbest, pylica azbestowa, jako choroba zostanie wyeliminowana w ciągu następnych dwudziestu do czterdziestu lat.

Mezotelioma (międzybłoniak opłucnej i otrzewnej)

Rak opłucnej i rak otrzewnej są nowotworami, o których współczesna medycyna wie, że są one wywołane tylko przez azbest. Mezotelioma jest zawsze złośliwą formą nowotworową i zawsze śmiertelną. Okres inkubacji mezoteliomy może trwać 20 do 40-tu lat, ale znane są przypadki zachorowania już po 14-tu latach od pierwszego kontaktu z azbestem. W odróżnieniu od azbestozy, określenie relacji między ilością azbestu i czasem narażenia na włókna azbestowe a pierwszymi symptomami choroby jest obecnie nie możliwe. Jest zrozumiałe, że najwięcej przypadków zachorowań dotyczyło pracowników azbestu, chociażby ze względu na czas i ilość wchłoniętego azbestu. Nie mniej alarmującym jest fakt, że wśród osób o nawet nikłym narażeniu ograniczonym do sporadycznych kontaktów z pyłem azbestowym, na przykład w szkole, czy nawet w przedszkolu, przypadki zachorowań również miały miejsce.

Geneza raka nie jest w pełni wytłumaczona, nie mniej istnieje prawdopodobieństwo, że w sytuacji gdzie twarde, elastyczne, podobne do stalowych igieł włókna azbestu w kontakcie z komórką mogą wywołać zakłócenie w biochemicznych, mechanicznych lub elektrycznych procesach w niej zachodzących lub uszkodzić, zawierające informacje genetyczne, jądro komórki. Podział komórki zaczyna się od duplikacji chromosomów zawierających DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy) w jądrze komórki. Uszkodzone chromosomy, z wypaczoną lub niekompletną informacją, zawarte w nowym jądrze nowej, odnawiającej się komórki, w sprzyjającej sytuacji, np. przy braku lub nadmiarze różnych enzymów, określonych predyspozycjach genetycznych danej osoby, oraz obecności innych karcenogenów mogą doprowadzić do szybkiego rozwoju nowych, zwyrodniałych komórek. Taka narośl rozwijająca się kilkadziesiąt razy szybciej od normalnej tkanki, nazywa się nowotworem. W przypadku samego azbestu, problem jest o tyle poważniejszy, że pojedyncze włókna, naładowane ujemnie, naturalnie przyciągają dodatnio naładowane strzępy lub uszkodzone łańcuchy DNA z już martwych komórek i tak uzbrojone mogą przeniknąć do jądra zdrowej komórki.

Pierwszymi symptomami mezoteliomy są bóle w klatce piersiowej lub w jamie brzusznej. Od tego momentu, osobie z diagnozą raka opłucnej lub raka otrzewnej, zostaje nie więcej niż rok życia (często jest to okres od trzech do sześciu miesięcy). Badania pacjentów i analizy historii chorobowych nie wykazały powiązania między paleniem papierosów a zwiększeniem ryzyka zachorowania na mezoteliomę. Biorąc pod uwagę fakt, że jest to choroba bardzo rzadka, nawet u pracowników azbestu, nie zmienia to wcale potrzeby troski o zdrowie osób postronnych, o nikłym narażeniu na włókna azbestowe, a szczególnie nie powinna być ignorowana wśród pracowników unieszkodliwiania azbestu, u których zawsze istnieje możliwość sporadycznego narażenia na pył azbestowy. Międzybłoniak wywołany jest prawie zawsze azbestem, ale znane są przypadki podobnego działania innego pyłu włóknistego, np. zeolitu.

Rak płuc

Ryzyko zachorowania na raka płuc, w odróżnieniu od mezoteliomy, jest o tyle większe, że w samych oskrzelach i oskrzelikach oprócz włókien azbestowych znajdują się inne zanieczyszczenia niewydalone z płuc, często o charakterze rakotwórczym. W połączeniu z mechanicznymi zdolnościami włókien azbestu do "przepychania się", miażdżenia czy po prostu cięcia komórek tkanki ludzkiej, proces tworzenia się narośli nowotworowej w wielu przypadkach jest tylko sprawą czasu. Tutaj należy zwrócić szczególną uwagę na tzw. synergizm między paleniem papierosów a rakiem płuc u pracowników azbestu. Dym z papierosa zawierający różne substancje toksyczne, paraliżuje jeden z najistotniejszych systemów obronnych układu oddechowego: układ śluzowo-rzęskowy umożliwiając tym samym coraz większej ilości substancji obcych głębszą penetrację oskrzelików i "winogron" alveolamych. Jedną z rakotwórczych substancji zawartych w dymie z papierosa jest benzo-a-pyren, który w połączeniu z podobnym do igły włóknem azbestu ma zwiększone możliwości penetracji tkanki płucnej, zwiększając tym samym ryzyko powstania nowotworu.

Innymi karcenogenami mogą być związki niklu i chromu. Sam azbest jest tylko czynnikiem promocyjnym, który, zdaniem niektórych lekarzy, nie jest zdolny do wytworzenia nowotworu bez obecności czynnika inicjującego. Osoba, która nie pali papierosów jest 10-ciokrotnie mniej narażona na raka płuc niż osoba paląca.

Rak układu pokarmowego

Jest na szczęście rzadkim nowotworem wywoływanym działaniem azbestu. "Niestrawiony" azbest w żołądku i jelitach, podobnie jak w przypadku krtani i przewodu pokarmowego, może doprowadzić do powstania tkanki nowotworowej. Ryzyko zachorowania na jakąkolwiek z chorób układu pokarmowego w wyniku działania włókien azbestowych jest znacznie mniejsze od ryzyka zachorowania na np. raka płuc, nie mniej nie powinno być ignorowane.

Używamy ciasteczek (plików cookies), dzięki czemu nasza strona może działać lepiej  –  dowiedz się więcej     OK